Definicja Fideizm

Co znaczy FIDEIZM: (od ?Xac. fides – wiara) to pogląd filozoficzny i teologiczny głoszący prymat wiary nad poznaniem rozumowym. W tym sensie fideizm jest przeciwstawny do scjentyzmu, krytycznie odnoszącego się do wiary i poznania mistycznego. Oba te nurty reprezentują długą tradycję przeciwstawiającą wiarę rozumowi. Fideizm wyraża irracjonalizm, a więc typowe dla romantyzmu przekonanie, Iż rzeczywistości nie da się poznać w racjonalny sposób, więc najwyższą wartość mają pozarozumowe środki poznawcze. Kontynuuje tę myśl Henri Bergson, uznając, Iż mamy dwie władze poznawcze: intelekt i intuicję, ale tę drugą stawia wyżej.  Wg fideisty poznanie religijne w formie objawienia wyprzedza poznanie rozumowe, a jedynym źródłem wiedzy w sprawach wiary i etyki może być tradycja ludzkości oparta ostatecznie na pierwotnym Bożym Objawieniu. Tradycje fideistyczne szczególnie wyraźne są w pismach Tertuliana, a również św. Augustyna. W połowie XIX wieku Pius IX w swej encyklice odrzucił fideizm, a również skrajny racjonalizm teologiczny. Aktualnie Kościół katolicki przeciwstawia się tendencjom fideistycznym, co widoczne jest w encyklice Fides et ratio, gdzie Jan Paweł II pisze: „by wiara i filozofia odbudowały swą głęboką jedność”. Jak pisze Paweł M. Socha w książce Przemiana: „Passus ten wyraża pomiędzy innymi pogląd, Iż wiara ma swe ograniczenia i nie może zastąpić rozumu – racjonalności. Czyż jednak nie jest tak, Iż aksjomaty, pewniki, od których rozpoczynamy rozumowanie, mają aprioryczny, zatem intuicyjny, niedający się wywieść racjonalnie charakter? (...) Pojawia się tu zdarzenie przedrozumienia, od którego rozpoczyna się nie tylko dedukcyjne rozumowanie, lecz również dowolna procedura w postępowaniu empirycznym. W skutku wyniki badań nie wnoszą radykalnie nowej wiedzy, są jedynie potwierdzeniem tego, co wiadomo przedtem – intuicyjnie”